Ochrona praw własności intelektualnej przez polską administrację celną została zainicjowana przystąpieniem Polski do Światowej Organizacji Handlu (WTO – World Trade Organization) z dniem 1 lipca 1995 r. Aktem tym przyjęto szereg zobowiązań, do których na mocy Porozumienia w Sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS – Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights), stanowiącego integralną część umowy o ustanowieniu WTO, należy realizowanie zadań kontrolnych przez organy administracji państwowej w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie praw własności intelektualnej.
Wykonując zobowiązania wynikające z członkostwa w WTO w 1997 roku wprowadzono
do ustawodawstwa krajowego przepisy prawa zezwalające na dokonywanie kontroli obrotu towarowego z zagranicą pod kątem naruszeń praw własności intelektualnej.
Od 1 maja 2004 r., z dniem przystąpienia do struktur Unii Europejskiej, Polska realizuje zadania związane z ochroną praw własności intelektualnej w oparciu o jednolite dla wszystkich krajów członkowskich przepisy unijne. Obecnie w przedmiotowym zakresie obowiązują:
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 608/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej przez organy celne oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1383/2003 ((Dz. U. L 181 z 29.6.2013, str. 15),
- rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) Nr 2020/1209 z dnia 13 sierpnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 1352/2013 ustanawiające formularze przewidziane w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 608/2013 w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej przez organy celne (Dz. U. L 274/3 z 21.08.2020).
Krajowa Administracja Skarbowa odgrywa ważną rolę w identyfikacji i zatrzymywaniu towarów podejrzanych o naruszenie praw własności intelektualnej na granicy. Organy celne mogą zawiesić zwolnienie lub zatrzymać towary na wniosek posiadacza praw, albo mogą działać z inicjatywy własnej, z urzędu. Od momentu zawieszenia zwolnienia / zatrzymania, towary pozostają pod kontrolą organów celnych. W tym czasie posiadacz prawa ma możliwość przedstawienia organowi celnemu zgody posiadacza towaru na zniszczenie towaru,
bez potrzeby ustalenia naruszenia na drodze postępowania sądowego. Natomiast w sytuacji wyrażenia sprzeciwu wobec zniszczenia towaru, posiadacz prawa ma możliwość wszczęcia postępowania sądowego w celu ustalenia naruszenia.
W Polsce organem właściwym do rozpatrywania wspomnianych powyżej wniosków o podjęcie działania przez organy celne jest Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Warszawie. Szczegółowy opis procedury przedstawiony jest na stronie internetowej izby administracji skarbowej:
Działania organów celnych w pozostałych krajach członkowskich Wspólnoty Europejskiej reguluje ten sam akt prawny. Komisja Europejska na swojej stronie internetowej (http://ec.europa.eu/taxation_customs/customs/customs_controls/counterfeit_piracy/right_holders/index_en.htm) zamieściła instrukcje oraz wszelkie formularze przydatne przy składaniu wniosków przez posiadaczy praw własności intelektualnej.
Komisja Europejska na stronie http://ec.europa.eu/taxation_customs/customs/customs_controls/counterfeit_piracy/statistics/index_en.htm publikuje również opracowania analityczne i statystyczne w zakresie działań podejmowanych przez służby celne krajów członkowskich UE.