Przewóz przez granicę UE okazów gatunków zagrożonych wyginięciem - CITES

Ograniczenia i zakazy związane z przywozem i wywozem z Unii Europejskiej (UE) okazów roślin i zwierząt gatunków zagrożonych wyginięciem (Konwencja Waszyngtońska - CITES). Postanowienia Konwencji Waszyngtońskiej od 1 maja 2004 r. są realizowane na podstawie rozporządzeń Unii Europejskiej. Co nazywamy okazem

Okazem w myśl przepisów jest:

• każde zwierzę lub roślina (gatunku chronionego), żywe lub martwe, każda jego część lub produkt pochodny, również zawarty w innych towarach lub nie oraz
• wszelkie inne towary, które zgodnie z dołączonym dokumentem, opakowaniem lub oznakowaniem lub etykietą lub wszelkimi innymi okolicznościami maja zawierać lub zawierają części lub produkty pochodne zwierząt lub roślin należących do tych gatunków

- chyba że na podstawie wyraźnego wyłączenia takie części lub produkty pochodne nie podlegają rozporządzeniu lub przepisom odnoszącym się do załącznika, w którym dane gatunki są wymienione (art. 2 lit. t rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi).

Lista gatunków, które są chronione znajduje się w rozporządzeniu Komisji Europejskiej (Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 2017/160  z dnia 20 stycznia 2017 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi – lista gatunków zagrożonych wyginięciem).

 Okazem są m.in. :

• żywe rośliny i zwierzęta,
• wypchane zwierzęta i trofea myśliwskie,
• wyroby z kości, rogów, zębów zwierząt (kość słoniowa),
• naszyjniki, pierścionki i inne wyroby, które zawierają części roślin i  zwierząt chronionych,
• torebki, buty, portfele, paski do spodni wykonane ze skór węży, krokodyli, waranów itp.,
• lekarstwa zawierające sproszkowane fragmenty zwierząt lub roślin (tzw. medycyna orientalna).

Przywóz lub wywóz takich okazów jest zabroniony, chyba że osoba, która je przewozi posiada odpowiednie zezwolenia lub świadectwa - tzw. CITES.

 Jakie gatunki są zagrożone wyginięciem

Gatunków zagrożonych wyginięciem, wpisanych na specjalną listę, jest ok. 30 tys., z czego ok. 10 tys. to zwierzęta.

W tabeli poniżej wskazano grupy zwierząt i roślin objętych kompleksową ochroną, tzn. wszystkie gatunki zwierząt lub roślin z tych grup są chronione. To z nich najczęściej wykonuje się pamiątki sprzedawane turystom, na przywóz których niezbędne jest posiadanie odpowiednich dokumentów. 

Dlaczego gatunki giną i są umieszczone na specjalnych listach, a ich wywóz i przywóz jest zabroniony bez odpowiednich dokumentów ?

Krokodyle, węże czy warany są zagrożone m.in. z powodu popytu na wyroby z  ich skór. Turysta, który wyjeżdża na wycieczkę i widzi tego typu „pamiątki" sądzi, że ich wykonywanie jest tradycją miejscowej ludności, a wyrób jest legalny i kontrolowany. Prawdopodobnie tak było w czasach, gdy wykonywano je wyłącznie na potrzeby mieszkańców regionu.

Dzisiaj zwierzęta giną tysiącami, zabijane na potrzeby ruchu turystycznego, który doprowadził do zagrożenia ich istnienia. Pozyskiwane są z naturalnego środowiska, ponieważ jest to najprostsza i najtańsza forma czerpania korzyści.

Pamiętajmy o tym podczas wakacji.
Nie kupujmy na wycieczkach zagranicznych pamiątek wykonanych ze zwierząt, dotyczy to ich przywozu lub wywozu bez odpowiednich dokumentów.

Jak uzyskać odpowiednie dokumenty

Gatunki zagrożone wyginięciem zostały umieszczone w grupach A, B, C i D.

Przywóz okazów na teren UE

Grupa A - gatunki najbardziej zagrożone wyginięciem.  

Zezwolenia na ich przywóz wydaje się sporadycznie, a obrót nimi jest pod ścisłą kontrolą. Osoba, która chce je przywieźć na teren UE, musi uzyskać komplet dokumentów. Potrzebne będzie:

• zezwolenie importowe, wydane w pierwszej kolejności przez organ administracyjny Konwencji Waszyngtońskiej kraju, do którego ma być przywieziony okaz oraz
• zezwolenie eksportowe lub świadectwo reeksportu, wydawane w drugiej kolejności przez organ administracyjny Konwencji Waszyngtońskiej państwa, z którego okaz jest wywożony.

Grupa B - gatunki, które nie są tak zagrożone jak te z grupy A, ale mogą stać się takimi, jeżeli ich obrót nie będzie kontrolowany.

Aby przywieźć do UE okazy gatunków z grupy B, należy uzyskać:

• zezwolenie eksportowe lub świadectwo reeksportu z kraju, z którego okaz jest wywożony,
• przed przywozem okazu, dodatkowo uzyskać zezwolenie importowe kraju UE, do którego chcemy przywieźć okaz.

Zezwolenia i świadectwa wystawiają organy administracyjne Konwencji Waszyngtońskiej odpowiednich państw.

Grupa C - gatunki zgłoszone przez poszczególne kraje do objęcia ochroną.

Aby je przywieźć trzeba:

• mieć odpowiedni dokument z kraju wywozu. Może to być zezwolenie eksportowe, świadectwo reeksportu lub świadectwo pochodzenia, w zależności od gatunku i kraju wywozu oraz
• wypełnić zawiadomienie o przywozie (zgłoszenie importu). Robi to osoba, która przywozi okaz.

Grupa D - gatunki, których przywóz musi być rejestrowany. W tym przypadku wystarczy jedynie wypełnić zawiadomienie o przywozie (zgłoszenie importu). Robi to osoba, która przywozi okaz.

Wywóz okazów z UE

Grupa A - aby wywieźć okaz z tej grupy, należy uzyskać zezwolenie importowe kraju, do którego będzie on wywożony i na tej podstawie, ubiegać się o zezwolenie eksportowe lub świadectwo reeksportu kraju wywozu UE. Dokument ten trzeba przedstawić organom celnym do kontroli.

Grupa B i C - do wywozu niezbędne jest zezwolenie eksportowe lub świadectwo reeksportu, wydane przez odpowiedni organ kraju wywozu UE.

Grupa D – wywóz okazów z tej grupy nie podlega ograniczeniom.

W Polsce organem uprawnionym do wydawania odpowiednich dokumentów (organem administracyjnym Konwencji Waszyngtońskiej) jest Ministerstwo Środowiska.

Kontrola Celno-Skarbowa

Obejmuje ona:

• Wszystkie wymagane dokumenty wraz z okazem. Muszą być przedstawione do granicznej kontroli celnej w chwili przywozu lub w wyznaczonych jednostkach celnych, w przypadku wywozu z terenu UE.
• Jedynie oryginały dokumentów wraz z odpowiednimi kopiami. Tylko one są uznawane przez organy celne. Przedstawienie kopii dokumentów bez oryginału (jeżeli jest wymagany) jest niezgodne z przepisami, które regulują obrót gatunkami zagrożonymi wyginięciem.

Zgłoszenie do kontroli przywożonego okazu wraz z odpowiednimi dokumentami może nastąpić jedynie na granicy UE, podczas jej przekraczania (przejścia graniczne, międzynarodowe porty lotnicze lub międzynarodowe porty morskie). Nie można tego zrobić w urzędach wewnętrznych (oprócz wyjątków określonych w przepisach).

Kary

Przewożenie, niezgodnie z przepisami, przez granicę UE okazów, które należą do gatunków zagrożonych wyginięciem jest przestępstwem - na mocy art. 128 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92 poz. 880 z późn. zm.).

Grozi za to kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Przepisy dopuszczają pewne odstępstwa i wyjątki od ogólnych zasad, ale ich zastosowanie wymaga dokładnej analizy konkretnego przypadku.

Szczegółowe informacje można uzyskać w:

1. Ministerstwie Środowiska – Departament Ochrony Przyrody 
2. Izbach Administracji Skarbowej – koordynatorzy ds. CITES
3. Ministerstwie Finansów - Departament Ceł

Przepisy prawne

Przepisy dot. przewozu przez granicę UE znajdują się w:

1. rozporządzeniu Rady (WE) nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi,
2. rozporządzeniu Komisji (WE) Nr 865/2006 z dnia 4 maja 2006 r. ustanawiającym przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 339/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi,
3. rozporządzeniu Komisji (UE) Nr 2019/2117 z dnia 29 listopada 2019 r. zmieniającym rozporządzenie Rady (WE) nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi – lista gatunków zagrożonych wyginięciem.

Przepisy krajowe i karne, które regulują postanowienia przepisów UE:

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92,poz. 880 z późn. zm.)